رشد ذهنی کودک چیست؟

رشد ذهنی یکی از عوامل مهم در مراحل رشدی کودکان است و همین موضوع باعث ایجاد تفاوت‌های فردی بسیار زیادی بین کودکان و در ادامه در بزرگسالی می‌شود.

مانند هر تغییر رشدی دیگری سرعت تغییر رشد ذهنی در دوران کودکی بسیار بیشتر از دوران بزرگسالی است و همین سرعت موجب می‌شود که شما در دوران کودکی شاهد تغییرات چشمگیری در فرایندهای ذهنی کودک باشید.

تغییرات رشد ذهنی کودک سبب می‌شود که به مرور با گذشته زمان واکنش‌های ذهنی وی تغییر کند، در ابتدا این واکنش‌ها ساده و ابتدایی هستند و با رشد ذهن واکنش‌های کودک نیز پیشرفت می‌کند. به طور کلی رشد ذهنی شامل عواملی مثل ادارک، حافظه، مهارت تحلیل کردن، حل مسئله و… است.

مقاله پیشنهادی:تاثیر مکان مطالعه بر افزایش تمرکز

عوامل مختلفی می تواند در رشد ذهنی کودک تاثیر گذار باشد. ما در این مبحث به توصیف عوامل مهم و تاثیرگذار در رشد ذهنی کودک خواهیم پرداخت:

وراثت: انتقال خصائص و صفات از والدین و اجداد به فرزند است که بوسیله ژن ها از والدین به فرزندان انتقال پیدا میکند.

محیط: عوامل بیرونی مختلفی به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم بر روی فرد تأثیر گذار هستند.

تحریک: ایجاد فرصت‌ها و محرک‌های مختلف برای توسعه رشد ذهنی کودکان موثر است.

 روابط: بطور کلی ما انسان‌‌ها موجوداتی اجتماعی هستیم و ایجاد روابط از زمان کودکی تا بزرگسالی در رشد ذهنی کودکان بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

عوامل محیطی موثر در رشد ذهنی

یکی از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار در رشد ذهنی کودک بحث محیطی است که کودکان در آن قرار می‌گیرند  ازجمله شرایط محیطی که در رشد توانایی های ذهنی فرد عاملی تعیین کننده محسوب می شوند عبارتند از: تغذیه، سلامت جسمانی،سلامت روانی خانواده، نوع بازی های کودک، چگونگی تحریک پذیری کودک،  روابط عاطفی میان اعضای خانواده و نوع بازخوردی که از طرف مراقبت کنندگان به کودک برای رفتار او حاصل می شود ، محیط فرهنگی ، عوامل اقتصادی و محیط زندگی کودک و…

عوامل وراثتی موثر در رشد ذهنی

اگر فرض کنیم دو کودک دارای ژنهای یکسانی باشند از میان آنها کودکی در سال اول دبستان نمره هوش بالا تری خواهد داشت که در دوره قبل از تولد و بعد از تولد دارای تغذیه بهتر،  محیط خانوادگی سالم و تحریکات ذهنی هدایت شده و موثر، بازی های فکری طبقه بندی شده،از لحاظ هیجانی و فکری به موقع برانگیزاننده شده باشد و در قبال پیشرفتهای تحصیلی پاداشهای مناسبی دریافت کرده باشد.

عوامل محرک موثر در رشد ذهنی

یکی دیگر از عوامل موثر در رشد ذهنی کودک، محرک‌های محیطی است به طور کلی هرچقدر محیط پیرامون کودک دارای محرک‌های بیشتری مثل خواندن کتاب، تماشای برنامه‌های آموزنده، انجام بازی‌های فکری با کودکان و غیره باشد می‌توانند به رشد ذهنی کودکان کمک شایانی کند.این عوامل سرعت رشد ذهنی کودک را افزایش می‌دهد و موجب می‌شود کودک تجربیات بیشتری کسب کند.

عوامل ارتباطی موثر در رشد ذهنی

برقراری ارتباط از همان ابتدای زندگی کودکان اهمیت بسیار زیادی در شکل‌گیری رشد ذهنی کودک دارد زیرا هنگامی که کودک احساس می‌کند مورد توجه و حمایت والدین و اطرافیان قرار گرفته است و به طور کلی در محیطی که از نظر عاطفی دارای امنیت است پرورش پیدا کند همین موضوع سبب می‌شود رشد ذهنی کودک هم سریعتر پیشرفت کند.علاوه بر برقراری ارتباط با والدین، کودک باید در محیطی قرار بگیرد که با هم سن و سالان خودش نیز در ارتباط باشد زیرا در این تعامل‌ها نیز کودک تجربیات بسیار مفیدی کسب می‌کند که برای رشد ذهنی وی بسیار مفید است.

تاثیر آموزش پیش از دبستان در رشد ذهنی

تحقیقات در مورد تأثیر مهدکودک و دوره های پیش دبستانی نشان داده است، دانش آموزانی که تجربه آموزش پیش از دبستان داشته اند در مقایسه  با آنهایی که این تجربه را نداشته اند:

الف) در فعالیت های گروهی عملکرد موثرتری خواهند داشت.

ب) کمتر به کلاسهای تقویتی احتیاج دارند.

ج) بطور کلی کمتر رفتار ضد اجتماعی از خود نشان می دهند.

د) در ادامه مشاغل خارج از ساعات درس پایدارترند.

ه) در برقراری روابط اجتماعی و حضور در جامعه موفق تر هستند.

ر) در آزمونهای خواندن، حساب و کاربرد زبان ، نمره های بالاتری بدست می آورند.

آنچه که باید مورد توجه در حیطه برنامه های کاری دوره های پیش دبستانی باشد توجه به امر تحریک میل کنجکاوی در کودکان و سوق دادن به سمت تحریکات فکری می باشد جهت دستیابی به بالارفتن عملکرد تحصیلی در سالهای تحصیلی بالاتر.

در خصوص تحریک ذهنی و انجام فعالیت ذهنی تکیه تنها به دورهای کاری پیش دبستانی کافی نیست.  همراهی والدین و حضور آنها در برنامه ها عاملی مهم تلقی می شود. تحریکات ذهنی نباید فقط محدود به محیط پیش دبستانی باشد ایجاد فضایی برانگیزاننده و طرح بازی های چالش برانگیز در کنار بازی های تحرکی توسط والدین و هدایت ذهنی کودکان در محیط خانه امریست اجتناب ناپذیر.

مقاله پیشنهادی:شناخت عوامل مدرسه هراسی و راهکارهای رفع مدرسه هراسی

راه های تقویت حافظه برای درس خواندن

هنگامی که کودک شما وارد مدرسه می‌شود، نوع دروس به شکلی است که معلم از او می‌خواهد که مطالب زیادی را حفظ کند و مسلما حفظ دروس برای کودکان کار دشواری است. سوالی که در اینجا ذهن والدین را به خود مشغول می‌کند این است که:چکار کنیم حافظه فرزندامان بهبود یاید؟

تمرین و تکرار مستمر

در ابتدا یادگیری یک مطالب در حافظه کوتاه مدت ثبت می‌شود و ظرفیت حافظه کوتاه مدت محدود است در نتیجه برای استفاده از مطالب یادگرفته شده لازم است مطالب  به حافظه بلندمدت منتقل شود.به همین دلیل برای ثبت شدن یک موضوع در حافظه بلندمدت لازم است که پس از یادگیری مطلب مورد نظر بطور مستمر به تکرار  و تمرین بپردازیم تا مطالب به حافظه بلندمدت منتقل شود تا بتوانیم در زمان مورد نیاز از آن استفاده کنیم.

توجه متمرکز 

توجه، یکی از اجزای اصلی حافظه است .تا زمانی که به یک مطلب توجه کافی نداشته باشید مطلب به حافظه بلندمدت منتقل نخواهد شد در نتیجه برای ایجاد تمرکز بیشتر لازم است در محیط‌هایی بدون وجود هرگونه عامل حواس‌پرتی از جمله تلویزیون، گوشی موبایل و غیره مطالعه کنید.

انتخاب مکانی ثابت برای یادگیری

برای مطالعه خود ترجیحا محیطی ثابت داشته باشید تا مغز شما در آن محیط برای مطالعه و یادگیری شرطی شود .مغز شما زمانی که در یک محیط جدید قرار می‌گیرد در ابتدا برای شناخت محیط ناآشنا بخشی از توجه و تمرکز مغز درگیر شناخت محیط جدید خواهد شد در نتیجه تمرکز و یادگیری کاهش میابد.

مطالب درسی را انباشه نکنید

انباشته کردن حجم زیادی از مطالب درسی  علاوه بر این که باعث ایجاد استرس می‌شود در روند یادگیری مطلب نیز تاثیر مخرب دارد و موجب می‌شود سرعت یادگیری مطالب افت کند و از طرفی مطالعه با کیفیت نداشته باشید در نتیجه اگر بلافاصله بعد از رفتن سر جلسه کلاس درسی مطالب در همان روز مطالعه شود به این دلیل که حجم زیادی از مطالب در حافظه کوتاه‌مدت وجود دارد در نتیجه سرعت به خاطر سپردن مطالب بسیار زیادتر خواهد بود.