(( آرایه های مهم و تاریخ ادبیات ))
درس اول فارسی دهم
آرایه های مهم :
پیدا کرد آدم از کفی خاک تلمیح به داستان آفرینش انسان
پرده برداشتن از رخسار کنایه از آشکار کردن
حسن تعلیل در بیت ((گل از شوق تو خندان در بهار است /در آتش رنگ های بی شمار است))
معرکه استعاره از دنیا
مَد استعاره از امواج آب
گهر تابناک استعاره از گل های زیبا
سر به گریبان بردن کنایه از شرمندگی
پرده نیلوفری استعاره از آسمان لاجوردی
کیست کند با چو منی همسری:استفهام انکاری
فلک کرده کر کنایه از فریاد زدن
زَهره در بودن کنایه از ترسناک بودن
قدم در کشیدن کنایه از فرار کردن
بوسه زدن بر سر و دوش کسی کنایه از احترام گذاشتن
تاریخ ادبیات درس اول
- عطار نیشابوری
- شاعر و عارف بزرگ ایرانی قرن ششم و هفتم هجری است .
- آثار عطار نیشابوری
- الهی نامه – مختارنامه – اسرار نامه – مصیبت نامه – تذکره الاولیا – منطق الطیر
- علی اسفندیاری(نیما یوشیج)
- پدر شعر نو فارسی است و آثار او شامل افسانه ،ای شب ، قصه رنگ پریده
- محمد اشتهاردی
- داستان های صاحبدلان اثر اوست.
درس دوم فارسی دهم
آرایه های مهم
گندم نمای جو فروش کنایه از ریاکاری و حیله گری
داد دادن کنایه از اجرا کردن عدالت
از جای شدن کنایه از بر آشفته شدن و عصبانی شدن
آتش کردن سماور مجازاً روشن کردن
سرگرم بودن کنایه از مشغول کاری بودن
پشت کردن به کسی کنایه از توجه نکردن به کسی
سرخ و سفید کردن صورت کنایه از آرایش کردن
سراپا مجازاً کل وجود
مثل بید لرزیدن کنایه از ترسیدن زیاد
تاریخ ادبیات درس دوم
- عنصرالمعالی کیکاووس
کتاب قابوس نامه را در 44 باب برای فرزندش گیلانشاه نوشته است .این کتاب دارای نثر ساده(مرسل)است
- جمال میرصادقی
دانش آموخته دانشگاه تهران است
از آثار میرصادقی میتوان به عناصر داستان،برگزیده داستان های کوتاه ،ادبیات داستانی،دیوار،مسافرت های شب
چشم های من خسته،درازنای شب،داستان های پلیسی و… اشاره کرد.
درس سوم فارسی دهم
آرایه های مهم
تنگ دست بودن کنایه از فقیر بودن
مرغ مجازاً پرندگان
تاریخ ادبیات درس سوم
ناصر خسرو قبادیانی
شاعر ،نویسنده ،حکیم و جهانگرد مشهور ایرانی که در قرن چهارم و اواخر قرن پنجم می زیسته است.
از آثار او می توان به ((سفرنامه))، (( زادالمسافرین)) ،((وجه دین))،((گشایش و رهایش))،((جامع الحکمتین))
،((خوان اخوان))و((دیوان))اشاره کرد.
درس پنجم فارسی دهم
آرایه های مهم
صاف بودن کنایه از متواضع بودن
افتاده بودن کنایه از متواضع بودن
صورتک به رو نداشتن کنایه از صادق و یک رنگ بودن
حرفی به کار بودن کنایه از ایراد داشتن
کلاس خشکی نداشت : حس آمیزی
چشم به راه بودن کنایه از منتظر بودن
گل کردن کنایه از ظاهر شدن
بُر خوردن کنایه از در میان گذاشتن
رو نشان ندادن کنایه از کناره گیری
از سینه خاک درآمدن کنایه از کوشا بودن و رنج دیده
سفر به قندهار کنایه از سفر طولانی
نیما نشده بود کنایه از شاعر بزرگ و معروف نشدن
تنگ بستن به کمر کنایه از آماده بودن برای کاری
چشم کسی بودن کنایه از عزیز و گرامی بودن
شستم خبردار شد کنایه از آگاه شدن
کار کسی را ساختن کنایه از مشکل ایجاد کردن
مثل جغد کسی را پاییدن کنایه از به دقت زیر نظر داشتن
تضمین آوردن آیه یا حدیث یا سخن شخصی در کلام خود ((والصّافّات صفّا))
تاریخ ادبیات درس پنجم
- سهراب سپهری:نویسنده و نقاش معاصر ایرانی که در سروده هایش مفاهیم عرفانی را بیان کرده است
از آثار سهراب سپهری اتاق آبی می باشد .
- جلال آل احمد :مترجم ،روزنامه نگار ،روشنفکر دینی و همسرِسیمین دانشور بود.
از آثار جلال آل احمد می توان به غرب زدگی ،خسی در میقات،ارزیابی شتاب زده وکارنامه سی ساله اشاره کرد
درس ششم فارسی دهم
آرایه های مهم
لغزیدن پا کنایه از گناه کردن و خطا کردن
جا نگه دارد : ایهام دارد (1-از جایش تکان نخورد2-آن جا را حفظ کرد)
دل نگاه دار کنایه از آرامش خود را حفظ کن
سر و جان مجازاً تمام وجود
زَر استعاره از ثروت و مال
سَر استعاره از جان و زندگی
تخلص = حافظ در بیت آخر
تاریخ ادبیات درس ششم
- محمدبن منوّر= او نوه شیخ ابوسعید ابوالخیراست،که در شرح و احوال جدّش کتاب ((اسرارالتوحید)) را نگاشته است
درس هفتم فارسی دهم
آرایه های مهم
هزار مجازاً فراوان
دل مجازاً روح و روان
درمان کار خود کن( کار مجازاً مشکل)
((تا عالمیان بدانند که هرگز کید کایدان با خواستِ خداوند غیب دان برنیاید)) تلمیح به آیه (( و مَکروا و مَکَرَ الله و الله خیرُ الماکِرین))
سجع : زندان،فرمان
کوته نظری کنایه از بی عقلی
تاریخ ادبیات
- احمدبن زید طوسی دانشمند قرن هفتم هجری است.از آثارش (( قصه یوسف پیامبر(ع))و( (شرح و تفسیری عارفانه از سوره یوسف(ع)) است .
درس هشتم فارسی دهم
آرایه های مهم
سرخگون شدن شرف کنایه از شرمنده و خجالت کشیدن شرف
قیام کردن درختان: تشخیص
قیام کردن درختان به احترام تو:حسن تعلیل
کلاه از سر افتادن کنایه از سرگردان و تسلیم شدن
تضاد:حضیض و عزیز
یزید استعاره از کفر و بی دینی
حسین استعاره از اسلام ناب
خون مجازاً شهادت
کودک عقل : اضافه تشبیهی
جام مجازاً محتویات جام
شهر از عدل دیوار کن کنایه از عدالت را در شهر برقرار کن
گِل و خشت و سنگ و گچ مجازاً ساخت و ساز
درس نهم فارسی دهم
آرایه های مهم
جهان شما بگذرد مجازاً عمر تمام شود
بوم محنت :اضافه تشبیهی
آب اجل:اضافه تشبیهی
خاص و عام مجازاً همه موجودات
حلق و دهان مجازاً کل وجود
بیت ((آب اجل که هست گلوگیر خاص وعام/بر حلق و دهان شما نیز بگذرد)) تلمیح به آیه185 سوره آل عمران
بوم :نماد شومی
گذشتن رونق زمان کنایه از نابودی و ضعف
شیران استعاره از انسان های بزرگ
سگان استعاره از انسان های پست و بی ارزش
باد استعاره از مرگ
شمع استعاره از وجود انسان ها
چراغدان استعاره از حیات و زندگی
بیت ((بادی که در زمانه بسی شمع ها بکشت/هم بر چراغدان شما نیز بگذرد))تلمیح به آیه ((کلّ نفس ذائقه الموتِ))
کاروان استعاره از انسان ها
کاروانسرا استعاره از دنیا
تاثیر اختران کنایه از سرنوشت خوب
سپر کردن کنایه از مقاومت کردن
سختی کمان کنایه از ظلم و ستم کردن
کمان مجازاً قدرت
تیر جور : اضافه تشبیهی
شبان استعاره از حاکمان
رَمه استعاره از مردم
گرگی شبان کنایه از درنده خوبی
تاریخ ادبیات درس نهم
- سیف فرغانی
شاعر و منتقد اجتماعی قرن هفتم هجری است.
مهم ترین قالب سروده های او قصیده و محتوای آن ها اجتماعی ،انتقادی است.
وی از جنبه ی فکری در تاریخ شعر و شاعری ایران موثر بوده است
درس دهم فارسی دهم
آرایه های مهم
ایهام : قلب (1-دل 2-میانه لشکر)
استفهام انکاری: ((مگر به راستی جز این نیست ))
ایهام تناسب : ((جاری می گردد))به معنی انجام می گیرد ولی به تناسب ((حاشیه اروند))به معنی روان شدن به نظر می رسد
دریادل کنایه از شجاع و نترس
دل لرزاندن کنایه از ترساندن
شیطان استعاره از دشمن
آفتاب فتح : اضافه تشبیهی
دست فشردن کنایه از دوستی و صمیمیت
شانه پهن مجاز از مردانگی و قوی بودن
استدعای مجلس کردن کنایه از درخواست سخنرانی کردن
درس یازدهم فارسی دهم
آرایه های ادبی
گلشن استعاره از سرزمین///گل استعاره از رزمندگان و جوانان
به خون کشیدن کنایه از کشتن انسانهای زیاد /سر مجازاً کل وجود
بیت ((کجا می توانی ز عشقم ربایی//تو عشق میان من و میهن من)) = استفهام انکاری
بیت ((من ایرانی ام آرمانم شهادت//تجلّی هستی است جان کندن من)) تلمیح به آیه 169سوره مبارکه آل عمران
تجلّی هستی است جان کندن من: متناقض نما یا پارادوکس
شعله استعاره از عشق////رود خلق:اضافه تشبیهی///توسن استعاره از وجود نا آرام
خوشه خشم : اضافه تشبیهی///خاک مجازاً کشور///گل صبر: اضافه تشبیهی
تیغ ستم ،جام توحید :اضافه تشبیهی ///گردن مجازاً کل وجود
به قلم سپردن کنایه از نوشتن///پرده اشک :اضافه تشبیهی
زمین و آسمان مجازاً همه جا///شهر مجازاً مردم شهر
استفهام انکاری : تو ما را دادی دست عراقی ها ؟ مگه آبادان نیست ؟
مثل مور و ملخ کنایه از زیاد بودن///گرگ استعاره از عراقی ها///مُهره استعاره از شخص مهم
در پوست خود نگنجیدن کنایه از خوشحالی زیاد
پرنده های کاغذی استعاره از نامه ها///نور دیده استعاره از فرزند///کرکس استعاره از دشمن
پر کرکس کندن کنایه از آسیب رساندن به دشمن///بام میهن : اضافه استعاری
تاریخ ادبیات درس یازدهم
- سپیده کاشانی : آثارش ((پروانه های شب )) ،((هزاران دامن گل سرخ)) و (( لحن آشنا)) می باشد.
- معصومه آباد: کتاب (( من زنده ام )) را نوشته است.
درس دوازدهم فارسی دهم
آرایه های مهم
ز خون لعل بودن کنایه از خون آلود بودن
رنگ پریدن کنایه از ترسیدن
آسمان سِپَردن کنایه از انجام کار سخت و غیر منتظره
بند آوردن کنایه از اسیر کردن
سر به گرد آوردن کنایه از شکست دادن
ایران در مصرع (( بیامد که جوید از ایران نبرد)) مجازاً لشکریان
گرد رزم به ابر آمدن کنایه از سرعت زیاد اسب
روی پیچیدن کنایه از منصرف شدن
(( که رهام را جام باده است جفت )) کنایه از اهل جنگ نیست
به آیین داشتن کنایه از منظم داشتن
مشو بازِ جای : کنایه از فرار نکردن
عنان را گران کردن کنایه از نگه داشتن اسب
((بدو گفت خندان که نام تو چیست؟ (( که )) جناس تام دارد
کام ندیدن کنایه از بدبخت شدن
ترگ مجازاً کل وجود
در مصراع (( به کشتن دهی سر به یکبارگی )):سر مجازاً وجود
سر کسی را زیر سنگ آوردن کنایه از نابود کردن و کشتن
زمان به سر آوردن کنایه از فرا رسیدن مرگ
در مصراع (( یکی زد بَر برِ اسپ اوی))= کلمه (( بر ))جناس تام دارد
رخ سندروس کنایه از ترسیدن
تیر الماس : اضافه تشبیهی
پنجه و رنجه : جناس
پولاد بازو کنایه از افراد نیرومند
دست بستن کنایه از گرفتن قدرت و عدم نیرو
درس سیزدهم فارسی دهم
آرایه های مهم
زمانه ز مادر چنین نآورید کنایه از این که مانند او آفریده نشده است.
لاله به کردار قید کنایه از اوج عصبانیّت
کمر به میان بستن کنایه از آماده شدن برای کاری
خُورَد گاو نادانی ز پهلوی خویش کنایه از تو خودت را به خود از بین می بری
لب به دندان گزیدن کنایه از خشمگین شدن
شیر اوژن کنایه از شجاع
کمان را به زه کردن کنایه از آماده شدن برای تیر اندازی
مصراع ((بند مرغ را پیش تیرش گذر))کنایه از مهارت در تیر اندازی
چپ و راست مجازاً همه میدان جنگ
آمدش ننگ : تنافر حروف
پر از تاب کردن : کنایه از به این سو و آن سو حرکت دادن
برخاستن گرد کنایه از سریع حرکت کردن
رو از کسی پیچیدن کنایه از فرار کردن
عنان سپردن کنایه از رها کردن افسار
سپهبد استعاره از سهراب
در مصراع(( سپهبد عنان اژدها را سِپَرد)): اژدها استعاره از اسب
گرد بر آوردن کنایه از جنگیدن
دژ مجازاً ساکنان قلعه
عنان پیچیدن کنایه از تغییر مسیر دادن
خونین شدن دیده کنایه از گریه بسیار
برنا و پیر مجازاً همه مردم
بازو مجازاً قدرت
درس چهاردهم فارسی دهم
آرایه های مهم
سبز گویا کنایه از خوش صدا بودن
نکته گفتن کنایه از شوخی کردن
در مصرع (( دیده پر روغن دکان و جامه چرب)) ایهام وجود دارد
سخن کوتاه کردن کنایه از ساکت شدن
ریش بر کندن کنایه از شدّت ناراحتی
زیر ابر رفتن چیزی کنایه از از دست رفتن چیزی
مرغ مجازاً طوطی
طاس ایهام دارد = 1-کچل 2-ظرف
در مصراع گرچه ماند در نبشتن شیر و شیر = جناس تام دارد(( شیر = خوردنی یا شیر= جانور)
ضرب المثل عربی در سخن =تمثیل و تضمین
تاریخ ادبیات درس چهاردهم
- مولانا جلال الدین بلخی: سراینده (( مثنوی معنوی ))که دارای 26000بیت در 6 جلد است.
- کمال الدین حسین واعظ کاشفی: (( اخلاق محسنی ))از آثار برجسته اوست
درس پانزدهم فارسی دهم
آرایه های مهم
بال و پر افراشتن کنایه از اماده شدن
سپر انداختن کنایه از تسلیم شدن
خسروانی ایهام دارد (( 1-شاهانه 2-غذایی که خسرو درست کند))
خشت زدن کنایه از زیاد صحبت کردن و حرف بیهوده زدن
جمع و جور کردن کنایه از حالتی جدی به خود گرفتن
سر انگشت تدبیر : استعاره مکنیه و تشخیص
فرو کوفتن کنایه از شکست دادن
پشت کسی را به خاک رساندن کنایه از شکست دادن حریف
مرد میدان بودن کنایه از قهرمان بودن
به زیر خاک بردن کنایه از کشتن
درس شانزدهم فارسی دهم
آرایه های مهم
بال و پر افراشتن کنایه از اماده شدن
سپر انداختن کنایه از تسلیم شدن
خسروانی ایهام دارد (( 1-شاهانه 2-غذایی که خسرو درست کند))
خشت زدن کنایه از زیاد صحبت کردن و حرف بیهوده زدن
جمع و جور کردن کنایه از حالتی جدی به خود گرفتن
سر انگشت تدبیر : استعاره مکنیه و تشخیص
فرو کوفتن کنایه از شکست دادن
پشت کسی را به خاک رساندن کنایه از شکست دادن حریف
مرد میدان بودن کنایه از قهرمان بودن
به زیر خاک بردن کنایه از کشتن
تاریخ ادبیات درس شانزدهم
- فخر الدین علی صنفی: نویسنده کتاب (( لطایف الطوایف))است که در 14 باب فراهم آمده است.
- عبد الحسین وجدانی : نویسنده معاصر ،اثر معروفش مجموعه داستان ((عمو غلام)) شامل دوازده داستان کوتاه و داستان (( خسرو)) است
درس هفدهم فارسی دهم
آرایه های مهم
خورشید کربلا استعاره از امام حسین (ع)
خوشه های گندم استعاره از نسل مبارزان
سرخ گل استعاره از جنوب لبنان
گندم نماد فراوانی و نعمت است
ماهی استعاره از غواصان مبارز
آب نماد پاکی و روشنی
گل آزادی : اضافه تشبیهی
گرد و خاک قدم را بر گرفتن کنایه از رفع خستگی کردن
ای برترین حماسه استعاره از لبنان و امام موسی صدر
سرور باران ها : اضافه استعاری
پرستو نماد آزادی
معرکه ایهام تناسب (( 1-نام روستایی در لبنان 2-میدان جنگ که در متن کلمه ( دفاع ) آمده است.))
روستا مجازاً مردم روستا
نخل مجازاً خرما
تاکستان مجازاً انگور
بر خود لرزیدن کنایه از ترسیدن
سر فرود آوردن کنایه از احترام گذاشتن
گور ستمگر غرق در خون بود کنایه از اوج بد نامی
تاریخ ادبیات درس هفدهم
- نزار قبّانی که شاعر و ناشر سوریه ای است
از آثار او به (( سمفونی پنجم جنوب))،((کتاب عشق))و ((دختر سبزه رو به من گفت )) می توان اشاره کرد.
- فرانسوا کوپه : شاعر و درام نویس فرانسوی است
درس هجدهم فارسی دهم
آرایه های مهم
پرواز استعاره از حرکت به سوی معنویت
خدا در همه جا هست و نایافتنی است= متناقض نما یا پارادوکس
بار کسی را به دوش گرفتن کنایه از خدمت کردن به دیگران
رنگ باختن ستاره کنایه از ناپدید شدن
رنگ هوس :اضافه تشبیهی
رنگ کسی را گرفتن کنایه از تاثیر پذیری
کاری را مو به مو انجام دادن کنایه از دقت زیاد داشتن در انجام کار
تخم محبت : اضافه تشبیهی
باران محبّت = اضافه تشبیهی
کِشت استعاره از اعمال و کردار انسان ( در این جا منظور گناهان)
تاریخ ادبیات درس هجدهم
- آندره ژید : نام اثر او ، مائده های زمینی است .
- لئون تولستوی: نویسنده روسی ((جنگ و صلح))،((آناکارنینا))،((سه پرسش))،((رستاخیز))،((مرگ ایوان ایلیچ))و… از آثار اوست.
- خواجه عبداله انصاری ((مناجات نامه))،((کنزالسالکین))،((زادالعارفین))،((ترجمه طبقات الصوفیه سلّمی ))و((الهی نامه )) از آثارش می باشد
فایل PDF آرایه های ادبی مهم و تاریخ ادبیات فارسی پایه دهم
ما را دنبال کنید
سایت :www.nedaedanesh.ir
اینستاگرام :Nedayedanesh2
تماس با ما
77951357-77943704-77951352-77951345
آدرس ما
ضلع شرق میدان هفت حوض –کوچه فاطمه زهرا – پلاک 11
